Aşağıda, Amasya’nın Göynücek ilçesine bağlı köy sayısını odağa alarak, felsefi bir üslupla etik, epistemoloji ve ontoloji çerçevesinden sorgulayan özgün bir deneme yer alıyor:
—
Filozofun Gözünden “Köy” Olgusu ve Göynücek’in Köyleri
Bir filozof, kavramlara önkabul yüklemeden yaklaşır: “Köy nedir?” sorusundan başlar. Bizler için “köy”, yalnızca coğrafi bir yerleşim birimi değildir; bir kültür, bir aidiyet, bir varoluş biçimidir. Ancak bu varoluş biçimi, ontolojik olarak nasıl konumlanır? Köy, “yer” midir yoksa “kimlik taşıyıcısı” mıdır? İşte felsefi merak, bu ikiliği aşmaya çağırır.
Göynücek ilçesinin kaç köye bağlı olduğu sorusu, basit bir idari sorudur. Ancak bu sayı, köy kavramının varlığını, sınırlarını ve işlevlerini düşünmeye götürür. İlgili kaynaklarda Göynücek’e 38 köy bağlı olduğu bilgisi geçmektedir. [1] Bu sayıya, merkeze ait mahalleler dahil edilmeyip yalnızca “köy” statüsündeki birimler kast edilmiştir.
—
Ontolojik Perspektif: Köylerin Varlık Statüsü
Ontoloji, “ne vardır?” sorusuyla ilgilenir. Köyler burada “var olan” birimlerdir; ancak ne tür bir varlık? Fiziksel mekân mı, toplumsal yapı mı, kültürel fenomen mi? Köyü salt topografik bir nokta olarak görürsek onun kültürel ve sosyal kimliğini gözden kaçırırız. Fakat yalnızca sosyal bir yapı olarak tutarsak, fiziksel mekânı atarız.
Göynücek’teki 38 köy, aynı anda hem toprak parçası hem de içinde yaşayanların kolektif belleğini taşıyan bir varlıktır. Her köy, fiziksel coğrafya ile sosyal hafızanın kesiştiği bir düğüm noktasıdır. Bu çerçevede “köy” kavramı, tek katmanlı değildir: çok katmanlı bir varoluş biçimidir.
—
Epistemoloji: Köy Bilgisine Nasıl Ulaşırız?
Epistemoloji, “bilgi nedir?” sorusuyla ilgilenir. Göynücek’in köy sayısını bilmek, idari kayıtlar, resmi yayınlar ve yerel kaynaklarla mümkündür. Ancak bu “bilgi”, ne kadar kesindir? Kaynaklar arasında uyumlu görünse de farklı kaynaklarda ya da tarihsel değişikliklerde farklı sayılar çıkabilir. Resmî kaynaklarda köy sayısı 38 olarak geçer. [2]
Epistemolojik açıdan şu sorular doğar:
– Bu bilgiye güvenim ne kadar sağlamdır?
– Kayıt dışı yerleşimler olabilir mi?
– Zamanla köy statüsünden mahalle statüsüne geçen yerler var mı?
Dolayısıyla “Göynücek’te 38 köy vardır” ifadesi, statik bir hakikat değil, geçici, inadına kabul edilmiş bir normdan ibarettir.
—
Etik Perspektif: Köylerin Hakları ve Sorumlulukları
Etik, “nasıl davranmalıyız?” sorusuyla ilgilenir. Köyler de toplumsal tüzel varlıklar gibi düşünülebilir; onlara karşı sorumluluklarımız vardır: altyapı, eğitim, çevre koruma, kültürel mirasın devamı vb.
Göynücek’in 38 köyü, göç baskısı, kaynak yetersizliği, hizmet erişiminde eşitsizlik gibi sorunlarla karşılaşabilir. Etik açıdan bu köylerin yalnızca sayı değil, her biri bireylerin haklarını temsil eden birim olarak görülmesi gerekir. Köylerin nüfusundan bağımsız olarak, insan onuru, eğitim hakkı, altyapı hakkı gibi değerlerle ele alınmaları gerekir.
—
Dengeyle Sonuç ve Düşündürücü Sorular
Göynücek ilçesindeki köy sayısı resmî olarak 38dir. [3] Ancak bu sayı, tek başına bir bilgi değeri taşır; asıl anlamı, o sayı etrafında kurduğumuz felsefi değerlendirme ile belirir. Ontolojik olarak köyler çok katmanlı varlıklar, epistemolojik olarak bilgi kırılgan, etik olarak sorumluluk taşıyan illerdir.
Okuyucuya şu soruları bırakıyorum:
– Bir köy “vardır” dediğimizde, tam olarak hangi varoluş düzeyinden söz ediyoruz?
– Resmî kayıtlara güvenmek, eksikleri görmezlikten gelmek midir?
– Köylerin sayısı azaldığında ya da statüleri değiştiğinde toplumsal adalet açısından ne kaybederiz?
Bu sorular, basit sayısal verilere dayalı bir coğrafi gerçekliğin çok ötesine geçmeye davet eder.
—
Sources:
[1]: https://www.ilimiz.net/ilce/5/48-amasya-ilimizin-goynucek-ilcesi.html?utm_source=chatgpt.com “AMASYA ilinin Göynücek ilçesi hakkında bilgi – ilimiz.net”
[2]: https://www.amasya.gov.tr/goynucek?utm_source=chatgpt.com “T.C. AMASYA VALİLİĞİ – Göynücek”
[3]: https://www.nufusune.com/goynucek-mahalleleri-koyleri-amasya?utm_source=chatgpt.com “GÖYNÜCEK MAHALLELERİ VE KÖYLERİ AMASYA”